Γνωμικά

Αληθινή αγάπη δεν είναι εκείνη που αντέχει το μακροχρόνιο χωρισμό, αλλά εκείνη που αντέχει τη μακροχρόνια οικειότητα.

Helen Rowland,

Καλύτερα να είσαι μόνος παρά με κακή παρέα.

Thomas Fuller

Όταν κάποιος σε κατηγορεί ότι κάνεις μόνο ό,τι θέλεις εσύ, συνήθως εννοεί ότι δεν κάνεις ό,τι θέλει αυτός.

Μανώλης Δουκίδης,

Αν έχεις χάσει την ψυχή σου και το ξέρεις, τότε έχει μείνει λίγη ακόμα ψυχή για να χάσεις.

Charles Bukowski, 

Ποτέ δεν έκανα το λάθος να λογομαχώ με ανθρώπους των οποίων την άποψη δεν σέβομαι.

Edward Gibbon,

Δεν είμαστε ποτέ τόσο ευάλωτοι όσο όταν εμπιστευόμαστε κάποιον, αλλά περιέργως, αν δεν μπορούμε να εμπιστευθούμε, δεν μπορούμε να βρούμε ούτε αγάπη ούτε χαρά.

Walter Anderson,

Περι Γνωμικων

I) Ορολογία

Ο όρος «Γνωμικό» είναι γενικός και περιλαμβάνει ρήσεις από γνωστές (συνήθως) προσωπικότητες, εκκλησιαστικά ρητά, φράσεις από λογοτεχνικά κείμενα, επιγράμματα ευφυολογήματα, παροιμίες (που είναι λαϊκά γνωμικά), ιστορικές φράσεις, κλπ.

Οι λέξεις «Γνωμικό», «Αφορισμός», «Ρητό», «Απόφθεγμα», «Ρήση» είναι βασικά συνώνυμες. Ταυτίζονται επίσης και με άλλες παρόμοιες λέξεις που κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκαν για να δηλώσουν το ίδιο πράγμα, όπως «Αξίωμα», «Παράγγελμα», ακόμη και «Παροιμία» (πριν ο όρος εξειδικευθεί σε ρήσεις λαϊκής σοφίας).
Οι Αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τον όρο «Γνώμη».

Ο όρος «Γνωμικό» είναι ο πλέον αντιπροσωπευτικός, συχνά όμως, στο ΓΝΩΜΙΚΟΛΟΓΙΚΟΝ, χρησιμοποιούνται αντ’ αυτού και οι όροι «Απόφθεγμα», «Αφορισμός», «Ρητό» ή «Ρήση».

Αν και συνώνυμες αυτές οι λέξεις έχουν ανεπαίσθητες διαφορές:

• Το Απόφθεγμα είναι πιο βαρύγδουπο· είναι μια λίγο -πολύ γνωστή φράση, αναγνωρισμένης αξίας, από κάποια γνωστή προσωπικότητα.
• Ο Αφορισμός εμπεριέχει μια υποψία εμμονής και έλλειψης επιχειρημάτων για την αλήθεια του.
• Το Ρητό έχει πιο κλασικό χαρακτήρα και περιορίζεται σε ειδικές κατηγορίες γνωμικών (Εκκλησιαστικά Ρητά, Λατινικά Ρητά).
• Η Ρήση είναι λιγότερο διαδεδομένος και κάπως πιο ανάλαφρος όρος: κάτι που είπε κάποιος, κάποτε.

Το Γνωμικό είναι ο όρος-ομπρέλα που υπερκαλύπτει όλους αυτούς τους όρους και επιπλέον στεγάζει άνετα και μερικές υποκατηγορίες που συμπεριλαμβάνονται στο site, όπως: Ευφυολογήματα, Ιστορικές Φράσεις, Επιγράμματα κλπ. Περιλαμβάνονται βέβαια και οι Παροιμίες, που είναι λαϊκά γνωμικά. Το μόνο είδος φράσεων που δεν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν Γνωμικά, αν και είναι μέρος του Γνωμικολογικού, είναι οι Παροιμιακές φράσεις.

• Η Παροιμία είναι ένα σύντομο λαϊκό γνωμικό (έμμετρο ή πεζό) που εκφράζει αλληγορικά ή σκωπτικά μια αλήθεια και που αποτελεί προϊόν μακρόχρονης πείρας και λέγεται για να παραδειγματίσει, να διδάξει ή για να σχολιάσει μια κατάσταση.
• Οι Παροιμιακές Φράσεις είναι ένα είδος φράσεων που δεν έχει να κάνει με γνωμικά, αν και συγγενεύει με τις παροιμίες ως προς το λαϊκό ή και αλληγορικό τους χαρακτήρα. Πρόκειται για σύντομες φράσεις που δεν αποτελούν «διατύπωση κρίσης», δεν τις χρησιμοποιούμε δηλαδή για να διατυπώσουμε μια άποψη, αλλά για να κάνουμε ένα χαρακτηρισμό. Παραδείγματα: «βίος και πολιτεία», «κόπρος του Αυγείου». Πάντως τα όρια με τις Παροιμίες είναι μερικές φορές δυσδιάκριτα.

Για τους ρέκτες των γνωμικών θα ήταν χρήσιμη η παράθεση της ορολογίας σε άλλες γλώσσες:

• αγγλικά : aphorism, quotation, quote, maxim, saying
• γαλλικά : aphorisme, sentence, citation, maxime
• Η παροιμία στα αγγλικά: proverb και στα γαλλικά: proverbe.

Αρχαια γνωμικα

                   AΡΧΑΙΑ ΓΝΩΜΙΚΑ
*Amantes amentes
μτφρ: οι ερωτευμένοι [είναι] τρελλοί
Τερέντιος, 185-159 π.Χ., Ρωμαίος κωμωδιογράφος
*Si vis amari, ama.
μτφρ: αν θέλεις να σε αγαπούν, να αγαπάς
Σενέκας, 4 μ.Χ-65 μ.Χ., Ρωμαίος φιλόσοφος
*Omnia vincit amor.
μτφρ: ο έρωτας νικάει τα πάντα.
Βιργίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητής
*Timendi causa est nescire.
μτφρ: η αιτία του φόβου είναι η άγνοια
Σενέκας, 4 μ.Χ-65 μ.Χ., Ρωμαίος φιλόσοφος
*Nemo sine vitio est.
μτφρ: κανείς δεν υπάρχει χωρίς ελάττωμα
Σενέκας, 4 μ.Χ-65 μ.Χ., Ρωμαίος φιλόσοφος
*Ubi nihil vales, ibi nihil velis
μτφρ: όποιος δεν αξίζει τίποτα, δεν μπορεί να θέλει τίποτα
Arnold Geulincx, 1624-1669, Φλαμανδός φιλόσοφος

Εισαγωγή Θουκιδίδη

Ποια ήταν η καταγωγή του Θουκυδίδη;

Ο Θουκυδίδης γεννήθηκε στο δήμο Αλιμούντα. Η οικογένεια του  ήταν πλούσια και αριστοκρατική, είχε στην κατοχή της χρυσωρυχείο στη Θράκη.

 Ποια  ήταν η μόρφωση του Θουκυδίδη;

Ο Θουκυδίδης είχε λαμπρή μόρφωση. Είχε δασκάλους τους σοφιστές Αναξαγόρα και Αντιφώντα. Η παιδική και νεανική του ηλικία συμπίπτουν με την ακμή της Αθηναϊκής δημοκρατίας που στα χρόνια του Περικλή είχε φτάσει στο αποκορύφωμα της.

 Ποια ήταν η γνώμη του Θουκυδίδη για τη στρατηγική του Περικλή;

Κατά την έναρξη του Πελ/κού Πολέμου ο Θουκυδίδης πίστευε στην αξία του Περικλή και θεωρούσε σωστό τον πολεμικό του σχεδιασμό, άμυνα στην ξηρά, επίθεση στη θάλασσα, σύνεση και αυτοπεποίθηση.

 Ποιες οι συνέπειες του λοιμού που έπληξε την Αθήνα;

Από τον λοιμό εξοντώθηκε το 1/3 του πληθυσμού. Ανάμεσα στα θύματα ήταν και ο ίδιος ο Περικλής. Από το λοιμό προσβλήθηκε και ο Θουκυδίδης αλλά τελικά επέζησε.

Ποια κατάσταση επικράτησε στην Αθήνα μετά το θάνατο του Περικλή;

Επικράτησε έντονη αντιπαράθεση ανάμεσα στους συντηρητικούς αριστοκράτες  και τους δημοκρατικούς τους οποίους καθοδηγούσαν πια αδίστακτοι δημαγωγοί με κυριότερο τον Κλέωνα.

Για ποιο λόγο οι Αθηναίοι εξόρισαν τον Θουκυδίδη;

Οι Αθηναίοι εξόρισαν τον Θουκυδίδη του 424πΧ γιατί δεν μπόρεσε σα στρατηγός να σώσει  την αθηναϊκή αποικία Αμφίπολη από την επίθεση των Σπαρτιατών.

Τι έκανε ο Θουκυδίδης κατά την διάρκεια της εξορίας του;

Στην εξορία ο Θουκυδίδης αφιέρωσε όλο του το χρόνο στην ιστορική έρευνα, συγκέντρωσε πληροφορίες από τους χώρους των συγκρούσεων. Το 404 π.Χ παραχωρήθηκε αμνηστία, όμως δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα αν ο Θουκυδίδης γύρισε στην Αθήνα. Πάντως έζησε ως το τέλος του πολέμου.

Ο Θουκυδίδης κατάφερε να τελειώσει το έργο του;

Στα πρώτα βιβλία του υπάρχουν αναφορές για το τέλος του πολέμου και την τελική καταστροφή. Όμως η εξιστόρηση των  γεγονότων δε φτάνει ως το 404 π.Χ διακόπτεται στο 411 π.Χ.  Ο θάνατος σταμάτησε τον Θουκυδίδη.

Ποια η σημασία του Πελ/κού πολέμου για το Θουκυδίδη;

Ο Θουκυδίδης κατάλαβε από την αρχή τη σπουδαιότητα του πολέμου. Οι αντίπαλοι βρίσκονταν στο αποκορύφωμα της ακμής τους οικονομικά και στρατιωτικά και ήταν αδύνατο να μην εμπλακούν σ` αυτό τον πόλεμο τα ουδέτερα ελληνικά κράτη.

Με ποιο τρόπο ο  Θουκυδίδης  ερευνά το  παρελθόν;

Ο Θουκυδίδης εξέτασε τις εξελίξεις από πολύ παλιά ακόμη και πριν τον Τρωικό πόλεμο και εκεί που οι πηγές  δεν ήταν αξιόπιστες χρησιμοποίησε λογικές μεθόδους και κατέγραψε τις ιστορικές αλλαγές με πορίσματα ‘εικότα’ [ σύμφωνα με τη λογική] με ‘ σημεία’ ή ‘ μαρτύρια’ [ δηλ. ενδείξεις και αποδείξεις] και ‘ τεκμήρια’[ δηλ. συμπεράσματα στα οποία κατέληξε η έρευνα].

 Ποια ήταν για το Θουκυδίδη η βαρύτερη αιτία του πολέμου;

Κατά την άποψη του η βαθύτερη αιτία του πολέμου ήταν η οικονομική και στρατιωτική ανάπτυξη της Αθήνας. Η Αθηναϊκή συμμαχία είχε μετατραπεί σε συμμαχική ηγεμονία. Τα συμμαχικά κράτη [ κράτη Αιγαίου, Μακεδονίας, Θράκης] μόνο τυπικά ήταν ανεξάρτητα.

 Ποια προβλήματα θέτει ο Θουκυδίδης;

Ο Θουκυδίδης θέτει το ερώτημα αν η δύναμη της Αθήνας θα μπορούσε να ενισχυθεί, να περιοριστεί, να τροποποιηθεί ή να καταρρεύσει. Και απαντά στην πρώτη δημηγορία του Περικλή  πως η Αθήνα θα μπορούσε να κερδίσει τον πόλεμο με συνετή πολιτική και αυτοκυριαρχία. Αργότερα η Σικελική εκστρατεία που ξεκίνησε ελπιδοφόρα και κατέληξε σε πανωλεθρία απέδειξε πόσο σωστή ήταν αυτή η άποψη. Επίσης θέτει το πρόβλημα της κακής αξιοποίησης της δύναμης που μπορεί να οδηγήσει σε εγκλήματα πολέμου. Ο πόλεμος και η υπέρμετρη φιλοδοξία οδηγούν στην απανθρωποποίηση.

 Ποιες περιπτώσεις εγκλημάτων πολέμου καταγράφει ο Θουκυδίδης  και ποια θεωρεί βαθύτερη αιτία τους;

Ο Θουκυδίδης καταγράφει ως εγκλήματα πολέμου την εξόντωση των Πλαταιεών από τους Σπαρτιάτες, των Μηλίων από τους Αθηναίους, τις φρικαλεότητες στην εμφύλια σύγκρουση της Κέρκυρας. Ο παραλογισμός του πολέμου φτάνει στο αποκορύφωμα του στη γενική σφαγή του αμάχου πληθυσμού, ακόμα και των μαθητών του σχολείου της Βοιωτικής Μυκαλησού από Θράκες μισθοφόρους. Σε πολλά σημεία του έργου του ο Θουκυδίδης προβάλει την πλεονεξία [ το να αποκτήσει κανείς περισσότερα από όσα δικαιούται] και την φιλοτιμία [ δηλαδή την προσωπική φιλοδοξία] ως βασικά κίνητρα για τον πόλεμο.

Ποιος ενσάρκωνε κατά το Θουκυδίδη το πρότυπο του ηγέτη;

Το πρότυπο του ηγέτη ενσάρκωνε ο Περικλής με την πολιτική οξυδέρκεια, την αποδοχή του από το λαό της πόλης του, την ανωτερότητα ως προς το χρήμα και το πολιτικό του θάρρος να λέει την αλήθεια στο λαό, ακόμη και όταν προκαλούσε την οργή του.

Εισαγωγή Θουκιδίδη.

 Ερωτήσεις και απαντήσεις.

 Πως πρέπει να είναι ο υπεύθυνος πολίτης;

Ο υπεύθυνος πολίτης πρέπει να είναι λογικός και συνετός, να ενδιαφέρεται για το συμφέρον της πόλης, να είναι μετριοπαθής και να διακρίνεται για το ανώτερο ήθος και την ανθρωπιά του.

 Ποιο άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα της μεθόδου του παρατηρούμε;

Στο έργο του Θουκυδίδη παρατηρούμε μια τάση για γενίκευση. Σε πολλά σημεία ο συλλογισμός του ιστορικού μεταβαίνει από το συγκεκριμένο και ειδικό στο γενικό, το καθολικό και διαχρονικό.

 Ποιο είναι το περιεχόμενο του Επιταφίου του Περικλή;

Ο Θουκυδίδης έγραψε τον επιτάφιο λόγο που εκφώνησε ο Περικλής για τους πρώτους νεκρούς του πολέμου. Στο έργο αυτό έδωσε μια εικόνα της Αθηναϊκής δημοκρατίας περιγράφοντας το μεγαλείο της.

 Ποια μέθοδο ακολουθεί  ο Θουκυδίδης   για να ερευνήσει το μακρινό παρελθόν;

 Ο Θουκυδίδης για να ερευνήσει το παρελθόν χρησιμοποιεί τη μέθοδο της αυτοψίας, επισκέπτεται τα πεδία των μαχών, συλλέγει και αξιολογεί τις πληροφορίες και μελετά επίσημα κείμενα και κρατικά αρχεία.

Πως ο Θουκυδίδης ελέγχει τις πληροφορίες για τη σύγχρονη εποχή;

Για τα γεγονότα της εποχής του ο Θουκυδίδης δεν περιλαμβάνει στο έργο του πληροφορίες από τον πρώτο τυχόντα  αλλά κράτησε μόνο στοιχεία για  τα οποία είχε προσωπική γνώση και κράτησε επίσης στοιχεία που είχε μεν ακούσει από άλλους αλλά τα είχε ερευνήσει σε βάθος.

. Τι είναι οι δημηγορίες και ποιος είναι ο ρόλος τους;

Οι δημηγορίες ήταν λόγοι που εκφωνήθηκαν από στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ακόμη και αν ο ιστορικός ήταν παρών στην εκφώνηση δε μπορούσε να τα καταγράψει αυτολεξεί. Γι` αυτό κρατά τη βασική ιδέα και συμπληρώνει όσα ταιριάζει να έχει πει ο ομιλητής. Οι δημηγορίες στο έργο του Θουκυδίδη αποδίδουν τα κίνητρα, τους σχεδιασμούς, τους στόχους των ομιλητών, την προσωπικότητα, τις ιδέες και το ήθος τους. Βοηθούν στην επιστημονική ανάλυση των ιστορικών γεγονότων.

 Ποιο σύστημα χρονολόγησης ακολουθεί;

Κάθε πόλη είχε το δικό της σύστημα χρονολόγησης, γι` αυτό και είναι δύσκολη η χρονολογική ακρίβεια. Ακολουθεί τον τρόπο χρονολογικής έκθεσης του Ελλάνικου του Μυτιληναίου: εξιστορεί τα γεγονότα κατά χρονολογική σειρά και όχι με θεματικές ενότητες. Αριθμεί τα έτη του πολέμου αυτόνομα [τέλος του πρώτου – αρχή του δευτέρου κλπ], χωρίζει το έτος σε θέρος [ 8 μήνες στρατιωτικών επιχειρήσεων] και χειμώνα [ οπότε στα στρατεύματα αποσύρονται στην βάση τους].

 Σε πόσα βιβλία διαιρείται το έργο του Θουκυδίδη;

Το έργο του Θουκυδίδη διαιρείται σε 8 βιβλία. Η διαίρεση αυτή είναι μεταγενέστερη.

Ποια   είναι  η γλώσσα του Θουκυδίδη και ποιο το ύφος του έργου του;

Η γλώσσα του Θουκυδίδη είναι η αρχαία  αττική διάλεκτος του 5^ου αιώνα. Παρατηρούμε πολλές ιδιαιτερότητες όπως: χρησιμοποιεί τον τύπο της πρόθεσης  ες αντί για εις, ξυν αντί για συν, το αρχαϊκότερο σύμπλεγμα ΣΣ αντί για ΤΤ, αιεί αντί αεί κ.ά. Το έργο του Θουκυδίδη έχει υψηλό λογοτεχνικό ύφος.

Αίγυπτος,Ιστορία

          Η     Α Ι Γ Υ Π Τ Ο Σ 

v     Η  ΧΩΡΑ : Αποτελεί  το  ΒΑ  τμήμα  της  Αφρικής , που  διαρρέει  ο  Νείλος , ο  οποίος  με  τις  πλημμύρες  του  άφηνε  ένα  στρώμα  λάσπης  που  έκανε  τη  γη  εύφορη (Ο  ιστορικός Ηρόδοτος  αποκαλεί  την  Αίγυπτο  «δώρο  του  Νείλου»).

v     ΄Ανω  Αίγυπτος : Το νότιο  ορεινό  τμήμα ,όπου  τα  δάση  σπάνιζαν, γι΄αυτό 

     και  υπήρχε  έλλειψη  ξυλείας.

v     Κάτω  Αίγυπτος : Το  βόρειο  τμήμα , στο  δέλτα  του  Νείλου  που  βρέχεται  από  τη  Μεσόγειο. Η  χερσόνησος  του  Σινά  αποτελούσε  το  σημείο  επαφής  με  τους  άλλους  λαούς , αλλά  λαι  δίοδο  των  εισβολέων.

v     ΟΡΓΑΝΩΣΗ : 

v     Ο ι κ ο ν ο μ ί α :  ΄Αμεσα  συνδεδεμένη  με  το  Νείλο. Ο  γεωγραφικός  παράγοντας  προσδιόρισε  την  πολιτισμική  πορεία  των  κατοίκων.

v     Λόγοι  διαμόρφωσης  συλλογικού  πνεύματος  και  ισχυρής  κεντρικής  εξουσίας :  Η  κατασκευή  σημαντικών  έργων , όπως  η  άρδευση  των  χωραφιών , η  συντήρηση  των  αυλακιών  και  η  κατασκευή  φραγμάτων. Η συστηματική  οργάνωση  της  παραγωγής τέθηκε  υπό  την  άμεση  επίβλεψη  του  κράτους , δηλαδή  του  Φαραώ. Βασιλικοί  υπάλληλοι  παρακολουθούσαν  τις  γεωργικές  εργασίες  και  συγκέντρωναν  το  ποσοστό  του  Φαραώ.

v     Π α ρ α γ ω γ ι κ έ ς   δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ ε ς :  Γεωργία ( σιτάρι , κριθάρι , λινάρι , οπωροφόρα  και  κηπευτικά , συλλογή  παπύρων  και  λωτών ) , κτηνοτροφία , ψάρεμα. Παρασκευή  είδους  μπίρας  από  τη  ζύμωση  κτιθαρένιου  ψωμιού.

v     Β ι ο τ ε χ ν ί α :  Ιδιωτικά  εργαστήρια , αλλά  κυρίως  ανακτορικά  γιατί  ελέγχονταν  από  τον  Φαραώ. Πλήθος  τεχνίτες ( μεταλλουργοί , κεραμοποιοί , ξυλουργοί , αρχιτέκτονες ) που  εργάζονταν  και  σε  μεγάλα  έργα , όπως  η  κατασκευή  ναών , ανακτόρων  και  ταφικών  μνημείων.

v     Ε μ π ό ρ ι ο :  Εξαγωγές = δημητριακά , πάπυρος , πρώτες  ύλες ( χρυσός )  Εισαγωγές =ξυλεία , χαλκός , άργυρος κ.ά.

v     Π α ρ ο χ ή   υ π η ρ ε σ ι ώ ν :  Ιερείς (λόγω  του  θεοκρατικού  κράτους), γραφείς (για  τη  δύσκολη  ιερογλυφική  γραφή  αναγκαία  για  τη  λειτουργία  της  κρατικής  μηχανής),στρατιωτικοί (για  τη  διατήρηση  και  ανάπτυξη  της  αυτοκρατορίας)

v     Κ ο ι ν ω ν ί α :  1. Φαραώ  : Ενσάρκωνε  τον  είγειο  θεό , αλλά  και  το  κράτος. Η  θέλησή  του  ήταν  νόμος.΄Ηταν  απροσπέλαστος.  2. Ιερείς  και  γραφείς  : Η  τάξη  των  ισχυρών.  3. Επαγγελματίες  στρατιωτικοί  : Το  επάγγελμα  ήταν  κληρονομικό  και  έπαιρναν  εκτάσεις  γης.  4. Ελεύθεροι  πολίτες  : Γεωργοί  ή  τεχνίτες  που  εργάζονταν  σκληρά.  5. Δούλοι  : Ιδιω- τικοί  και  κρατικοί. Αιχμάλωτοι  πολέμου  ή  αγορασμένοι  από  εμπόρους. Κοινωνική  ευελιξία  κυρίως  κατά  την  περίοδο  του  Νέου  Βασιλείου , οπότε  υπήρχε  η  δυνατότητα  μεταπήδησης  από  τη  μία  τάξη  στην  άλλη.

v     Π ο λ ι τ ι κ ή   ο ρ γ ά ν ω σ η  :  Θεοκρατικός  χαρακτήρας  του  κράτους. Θεοποίηση  του  Φαραώ. Σημαντικός  ο  ρόλος  της  θρησκείας.

v     ΙΣΤΟΡΙΑ :

v     Π ρ ο ϊ σ τ ο ρ ί α  :  5^η  χιλιετία  π.Χ.  οικισμοί  νεολιθικού  χαρακτήρα.                                                                                                                                                                                                                                         

                                     4^η  χιλιετία  π.Χ.  οικισμοί  στην  κοιλάδα  του  Νείλου. Οι  κάτοικοι  γνωρίζουν  τη  χρήση  των  μετάλλων  και  καλλιεργούν  συστηματικά  τη  γη. Είναι  χωρισμένοι  σε  φυλές  με  ηγεμόνες  και  προστάτη  ένα  θεοποιημένο  φυτό  ή  ζώο. Τελικά  δημιουργούνται 2  βασίλεια : της ΄Ανω  και της  Κάτω  Αιγύπτου.

                                      3^η  χιλιετία  π.Χ.  ένωση  των  2  βασιλείων  από  τον  ηγεμόνα  της  ΄Ανω  Αιγύπτου  Μένη , με  πρωτεύουσα  τη  Μέμφιδα.

Αρχαίο  Βασίλειο :  (3000-2000 π.Χ.) πρωτεύουσα  η  Μέμφις. Επέκταση  σε  Νουβία  και  Σινά. Κατασκευή  μεγάλων  οικοδομημάτων, π.χ. πυραμίδες  Γκίζας.

Μέσο    Βασίλειο :  (2000-1540 π.Χ.) πρωτεύουσα  η   Θήβα  στην  ΄Ανω Αίγυπτο.Αναδιοργάνωση  του  κράτους. Κατασκευή  αρχιτεκτονικών  και  εγγειο- βελτιωτικών  έργων. Κατάκτηση  από  τους  Υξώς  που  φέρνουν  μαζί  τους  το  πολεμικό  άρμα.

Ν έ ο   Βασίλειο :  (1540-1075 π.Χ.) πρωτεύουσα  η  Θήβα.Τούθμωσις Γ΄ = Επέκταση  προς  Βορρά  και  Νότο, φόροι  υποτέλειας  από  Μεσοποταμία  και  Χετταίους. Ακενατών =Προσπάθεια  για  επιβολή  μονοθεϊσμού. Ραμσής Β΄= Οικονομική  άνθηση, ανάγλυφα  μάχης  Καντές. 12^ος  αι. π.Χ.  επιδρομή  λαών  της  θάλασσας.

Η  ξένη  κατάκτηση : (7^ος αι. π.Χ.) Ψαμμήτιχος.Πρωτεύουσα  η  Σάιδα. Ανά- πτυξη  εμπορίου  με  ΄Ελληνες. Πολλοί  μεταναστεύουν  στην  Αίγυπτο  και  άλλοι γίνονται  μισθοφόροι.Νεκώ = Κατ΄ εντολή  του  οι  Φοίνικες  κάνουν  τον  περίπλου  της  Αφρικής. ΄Αμασις =Εμπορικές  σχέσεις  με  ελληνικές  πόλεις, ένταξη  των  μισθοφόρων  στη  βασιλική  σωματοφυλακή.

525 π.Χ.  κατάκτηση  από  Πέρσες.

332 π.Χ. ο Μέγας   Αλέξανδρος απελευθερωτής  από  τον  Περσικό  ζυγό.Ανακηρύσσεται  φαραώ  στη  Μέμφιδα  και  προσφωνείται  γιος  του  ΄Αμμωνα-Δία.

v            ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ :

v            Θ ρ η σ κ ε ί α :  Πολυθεϊσμός. Οι  θεοί  παρουσιάζονται  με  ανθρώπινο  σώμα  και  κεφάλι  ζώου (Ρα,΄Ισις,΄Οσιρις,΄Ωρος). Πίστευαν  στη  μετά  θάνατο  ζωή, εξ  αιτίας  της  κοπιώδους  ζωής  και  των  κακουχιών, αν  το  σώμα  δεν  καταστρεφόταν  μετά  το  θάνατο  γι΄ αυτό  και  ταρίχευαν τους  νεκρούς  τους. Αυτό  επίσης  οδήγησε  στην  κατασκευή  ταφικών  μνημείων  όπου  το  νεκρό  συνόδευαν  όλα  τα  πλούτη  και  τα  σκεύη.
v            Γ ρ α φ ή : Ιερογλυφική.Δύσκολη, απαιτούσε  ειδίκευση  και  συνεχή  ενασχόληση. Οι  γραφείς, επάγγελμα  με  ιδιαίτερο  κύρος, κατέγραφαν  σε  παπύρους  τα  έργα  και  τη  δράση  των  φαραώ. Αποκρυπτογράφηση  από  τον  Γάλλο  Αιγυπτιολόγο  Champollion  το  1822  που  διάβασε  μια  τρίγλωσση  επιγραφή, γνωστή ως  στήλη  της  Ροζέτας.
v            Γ ρ ά μ μ α τ α :  Ποιήματα  θρησκευτικού  και  λυρικού  περιεχομένου. Η  δυσκολία  της  ιερογλυφικής  εμπόδιζε  τους  πολλούς  να  εκφραστούν  γραπτώς.
v            Ε π ι σ τ ή μ ε ς :  Ανάπτυξη  εμπειρικών  αστρονομικών  γνώσεων (καθιέρωση  ημερολογίου  365  ημερών, χωρισμός  έτους  σε  μήνες και εβδομάδες, προσδιορισμός  της  ώρας  βάσει  της  ηλιακής  σκιάς) από  την  παρακολούθηση  των  πλημμυρών  του  Νείλου  και  της  κίνησης  των  αστέρων. Ανάπτυξη  της  πρακτικής  γεωμετρίας  λόγω  ανάγκης  μέτρησης  των  εκτάσεων  της  γης  που  χάνονταν  στις  πλημμύρες. Η κατασκευή  των  πυραμίδων  δείχνει  πιο  εξελιγμένες  μαθηματικές  γνώσεις. Γνώσεις  ανατομίας  και  ιατρικής  από  την  ταρίχευση  των  νεκρών.

v            Τ έ χ ν ε ς :  Αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική. Μνημειακός  χαρακτήρας  λόγω  αχανών  εκτάσεων.

 ΑΙΓΥΠΤΟΣ    Ε  Ρ  Ω  Τ  Η  Σ  Ε  Ι  Σ :

 Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, ως προς την ορθότητά τους,με την ένδειξη Σωστό ήΛάθος.

      1.            Τα πρωιμότερα δείγματα οργανωμένης ζωής στην Αίγυπτο είναι οικισμοί νεολιθικού τύπου και χρονολογούνται στα τέλη της 5ης χιλιετίας π.Χ.

      2.            Η θρησκεία των Αιγυπτίων ήταν πολυθεϊστική.

      3.            Η βάση της οικονομίας της Αιγύπτου ήταν η γεωργία.

      4.            Η αποκρυπτογράφηση της ιερογλυφικής γραφής οφείλεται στον M. Ventris

      5.            Οι Αιγύπτιοι γνώρισαν το πολεμικό άρμα από τον λαό των Υξώς.

      6.            Η Αίγυπτος την περίοδο του Μέσου Βασιλείου για δύο περίπου αιώνες στο μεγαλύτερο μέρος της είχε κατακτηθεί από τους Υξώς.

      7.            Οι φαραώ της Αιγύπτου αναφέρονταν σε πλήθος επιγραφών ως θεοί.

      8.            Η οικοδόμηση μεγάλων έργων στην αρχαία Αίγυπτο βασιζόταν μόνο στην εργασία δούλων.

      9.            Η Θήβα ήταν η πρωτεύουσα του Αρχαίου Βασιλείου της Αιγύπτου.

  10.            Η δυσκολία στην απόδοση και εκμάθηση της ιερογλυφικής γραφής απαιτούσε ειδίκευση και συνεχή ενασχόληση ειδικών γραφέων.

  11.            Η οργάνωση του Αιγυπτιακού κράτους είχε χαρακτήρα θεοκρατικό.

  12.            Ο φαραώ έλεγχε στην αρχαία Αίγυπτο τον κύριο όγκο της βιοτεχνίας και του εμπορίου.

  13.            Τα αρχαία αιγυπτιακά κείμενα λογοτεχνικού περιεχομένου είναι ελάχιστα.

  14.            Η στήλη της Ροζέτας, χάρη στην οποία έγινε δυνατή η αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών, είχε χαραγμένο ένα κείμενο που υμνούσε τον Μ.Αλέξανδρο.

  15.            Η οργάνωση της γεωργίας στην Αίγυπτο ήταν κάτω από την επίβλεψη του κράτους.

  16.            Ο ιστορικός Ηρόδοτος αποκαλεί την Αίγυπτο δώρο του Νείλου.

  17.            Αρχηγός- επικεφαλής του κράτους της Αιγύπτου ήταν ο φαραώ.

  18.            Η βάση της οικονομίας της Αιγύπτου ήταν το εμπόριο.

  19.            Η πολιτική οργάνωση στην αρχαία Αίγυπτο βασίστηκε στην ιδέα της θεοποίησης του φαραώ.

  20.            Η Αίγυπτος το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, από τον 11ο αι. π.Χ. μέχρι την κατάκτησή της από τον Μ. Αλέξανδρο, ήταν υπό ξένη κατοχή.

  21.            Οι Αιγύπτιοι παρουσίαζαν τους θεούς τους με ανθρώπινο σώμα και κεφάλι κάποιου ζώου.

  22.            Στην αποκρυπτογράφηση της αρχαίας αιγυπτιακής γραφής βοήθησε το κείμενο της στήλης της Ροζέτας.

  23.            Η βάση της οικονομίας της αρχαίας Αιγύπτου ήταν η ναυτιλία.

  24.            Η αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών οφείλεται στον Μ. Ventris και J.Chadwick.

  25.            Ο φαραώ Ακενατών προσπάθησε να εξαλείψει την πολυθεΐα.

  26.            Η αποκρυπτογράφηση της γραμμικής Β΄ γραφής πραγματοποιήθηκε από τον J.Champollion.

  27.            Ο Μήνης ένωσε την Άνω και την Κάτω Αίγυπτο.

  28.            Η πολιτική οργάνωση στην αρχαία Αίγυπτο βασίστηκε στην ιδέα της θεοποίησης του φαραώ.

  29.            Ο Μ. Αλέξανδρος ανακηρύχθηκε φαραώ στην Αίγυπτο και προσφωνήθηκε γιος του ΄Αμμωνα-Δία από τους ιερείς του θεού.

  30.            Στην αρχαία Αίγυπτο βασιλικοί υπάλληλοι συγκέντρωναν ένα ποσοστό της γεωργικής παραγωγής για τον φαραώ.

 (I). Να επιλέξετε και να γράψετε τη σωστή απάντηση για κάθε ομάδα από τις ακόλουθες ερωτήσεις:

 Οι συνεχείς συγκρούσεις μεταξύ φυλών κατά την προϊστορία της Αιγύπτου κατέληξαν:

α. στη συνένωση των φυλών αρχικά σε δύο βασίλεια και, τελικά, σε ένα.

β. στην παρακμή της Αιγύπτου.

γ. στην υποταγή της Αιγύπτου στους Υξώς.

δ. στην υποταγή της Αιγύπτου στους λαούς της θάλασσας.

 Οι μεγάλες πυραμίδες στην Γκίζα κατασκευάστηκαν κατά την περίοδο:

α. του Αρχαίου Βασιλείου της Αιγύπτου.

β. του Μέσου Βασιλείου της Αιγύπτου.

γ. του Νέου Βασιλείου.

δ. της ενσωμάτωσης της Αιγύπτου στην περσική αυτοκρατορία.

1.Τον 12ο αι. π.Χ. οι λαοί της θάλασσας ανάγκασαν τους Αιγυπτίους να:

α. καταφύγουν στις ασιατικές τους κτήσεις.

β. εγκαταλείψουν τις ασιατικές τους κτήσεις.

γ. επεκταθούν στην Ασία.

δ. επεκταθούν στην Ανατολική Μεσόγειο.

 Στα τέλη της περιόδου του Αρχαίου Βασιλείου της Αιγύπτου :

α. οι λαοί της θάλασσας προκάλεσαν αναταραχή με τις επιδρομές τους στην Αίγυπτο.

β. σημειώθηκε κρίση στην Αίγυπτο που οφειλόταν στην εξασθένιση της κεντρικής εξουσίας.

γ. το κράτος αναδιοργανώθηκε από προικισμένους ηγεμόνες.

δ. έγινε προσπάθεια από τον φαραώ Ακενατών να επιβληθεί ο μονοθεϊσμός.

Οι ασχολίες των Αιγυπτίων βοήθησαν στην ανάπτυξη :

α. της φιλοσοφίας.

β. δημοκρατικών αντιλήψεων.

γ. αστρονομικών γνώσεων.

δ. του μονοθεϊσμού.

Την ένωση των δύο βασιλείων, της Άνω και της Κάτω Αιγύπτου, πέτυχε:

α. ο Ραμσής Β'.

β. ο Μήνης.

γ. ο Ακενατών.

δ. ο Τούθμωσις Γ'.

O Μήνης ήταν :

α. ο φαραώ που ένωσε την Αίγυπτο σε ένα βασίλειο.

β. φαραώ του Νέου Βασιλείου.

γ. φαραώ του Μέσου Βασιλείου.

δ. ο φαραώ εισηγητής του μονοθεϊσμού.

Η Μέμφις ήταν :

α. πρωτεύουσα του Μέσου Βασιλείου της Αιγύπτου.

β. πρωτεύουσα του Νέου Βασιλείου της Αιγύπτου.

γ. πρωτεύουσα του Αρχαίου Βασιλείου της Αιγύπτου.

δ. η πόλη όπου κατασκευάστηκαν οι πυραμίδες.

Οι ασχολίες των Αιγυπτίων βοήθησαν στην ανάπτυξη :

α. της φιλοσοφίας.

β. δημοκρατικών αντιλήψεων.

γ. αστρονομικών γνώσεων.

δ. του μονοθεϊσμού.

Ο Αμένοφις Δ΄(Ακενατών) ήταν :

α. ο φαραώ που προσπάθησε να επιβάλλει τον μονοθεϊσμό στην αρχαία Αίγυπτο.

β. ο φαραώ που ανέπτυξε στενές εμπορικές σχέσεις με ελληνικές πόλεις.

γ. ισχυρός φαραώ στα χρόνια του οποίου η Αίγυπτος επεκτάθηκε μέχρι τη Συρία.

δ. αρχηγός των Υξώς που υπέταξαν την Αίγυπτο την περίοδο του Μέσου βασιλείου.

Ο Ακενατών θέλησε να προχωρήσει σε θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις επιβάλλοντας:

α. τον μονοθεϊσμό.

β. τον φαραώ ως Θεό.

γ. τον πολυθεϊσμό.

δ. τίποτε από τα παραπάνω.

Ο ΄Αμασις ήταν ο φαραώ :

α. που χρησιμοποίησε Έλληνες μισθοφόρους.

β. στα χρόνια του οποίου οι Φοίνικες έκαναν τον περίπλου της Αφρικής.

γ. που οδήγησε τους Αιγύπτιους στη μάχη του Καντές.

δ. που βοήθησε τους Αιγύπτιους να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους από τους Ασσύριους.

  ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

      1.            Ποια ήταν η κοινωνική διάρθρωση στην αρχαία Αίγυπτο;

      2.            Γιατί αναπτύχθηκε η αστρονομία και η γεωμετρία στην αρχαία Αίγυπτο;

      3.            Να εξηγήσετε γιατί η πολιτική οργάνωση του Αιγυπτιακού κράτους χαρακτηρίζεται θεοκρατική.

      4.             Πώς καλύπτονταν οι ανάγκες της διοίκησης στην αρχαία Αίγυπτο;

      5.             Να εξηγήσετε πώς λειτούργησε το διοικητικό σύστημα της αρχαίας Αιγύπτου;

      6.            Πώς προβαλλόταν η δύναμη του φαραώ μέσω των έργων της αιγυπτιακής τέχνης; Να αναφέρετε χαρακτηριστικά έργα.

      7.             Πώς αποκρυπτογραφήθηκαν τα ιερογλυφικά και ποιες πληροφορίες μάς προσέφερε η αποκρυπτογράφησή τους;

      8.            Ποιες αντιλήψεις είχαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι για τον θάνατο και σε ποιες επιστημονικές γνώσεις τους οδήγησαν οι αντιλήψεις αυτές;

      9.            Ποιες αντιλήψεις είχαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι για τους θεούς και ποιες για τον θάνατο;

 (ΙΙ). Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις (δύο λέξεις περισσεύουν):

 πολυθεΐα, Ακενατών, Όσιρις, φαραώ, ιερατείο, Ρα, ταρίχευση.

 Από την αρχή της αιγυπτιακής ιστορίας, όταν ακόμα δεν υπήρχε ενιαίο κράτος, η κάθε πόλη είχε τον δικό της θεό-προστάτη. Ο μεγαλύτερος θεός των Αιγυπτίων ήταν ο ……….., ο θεός Ήλιος, τον οποίο εκπροσωπούσε ο …………… στη γη. Ο Αμένοφις Δ', ο επονομαζόμενος και ………………, προσπάθησε να εξαλείψει την …………….. και στράφηκε εναντίον των ιερέων και της λατρείας του Άμμωνος. Η προσπάθειά του να επιβάλει τη λατρεία του Ρα ως μοναδικού θεού, συνάντησε την αντίδραση του ………………. και κατέληξε σε αποτυχία.

  ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ 

1.       Γιατί  ο  Ηρόδοτος  ονομάζει  την  Αίγυπτο  δώρο  του  Νείλου;
2.     Γιατί  ήταν  αναγκαία  η  συνεργασία  των  κατοίκων  και  η  επίβλεψη  του  κράτους  για  την  καλλιέργεια  της  γης;
3.     Ποια  δοξασία  οδήγησε  στην  ταρίχευση  των  νεκρών  και  την  κατασκευή  ταφικών  μνημείων;
4.     Ποιες  επιστήμες  αναπτύχθηκαν  στην  Αίγυπτο  και  ποιες  ανάγκες  οδήγησαν  στην  ανάπτυξή  τους;

5.     Γιατί τα  τα  καλλιτεχνικά  επιτεύγματα  των  Αιγυπτίων  έχουν  μεγάλο  όγκο;

Να  συμπληρώσετε  τα  κενά :

Ο   ιστορικός  ---------------  ονομάζει  την  Αίγυπτο  «-----------------».Η χώρα  αποτελεί  το  ΒΑ  τμήμα   της  ------------------------. Οι  Αιγύπτιοι  ασχολήθηκαν  με  το  εμπόριο : εξάγουν :  -------------------------------- ------------------------------------------  ,  εισάγουν :  -------------------- --------------------------------------------.   Η  οικονομία  άμεσα  συνδεδεμένη  με  το  ----------------------------  παράγοντα,  που   προσδιόρισε    και    την      -----------------------  πορεία  των  κατοίκων.
 Να  χαρακτηρίσετε  ως  σωστές  ή  λανθασμένες  τις  παρακάτω  προτάσεις :

(α) Η  οικονομία  ήταν άμεσα  συνδεδεμένη  με  το  Νείλο.

(β) Η  γεωργία  όσο  και  η  βιοτεχνία  ελέγχονταν  σε  μεγάλο  βαθμό  από το  Φαραώ.

(γ) Οι  ιερείς  ανήκαν  στην  τάξη  των  ισχυρών  και  οι  γραφείς  στην  τάξη  του  λαού.

(δ) Η  γραφή  τους  αποκρυπτογραφήθηκε  από ΄Αγγλο  Αιγυπτιολόγο.

(ε) Ο  Champollion  το  1822  διάβασε  τη  στήλη  της  Ροζέτας.

(στ) Γραφή  των  Αιγυπτίων  η  σφηνοειδής.

(ζ) Το  κράτος  είχε  χαρακτήρα  θεοκρατικό.

(η) Τα  καλλιτεχνικά  επιτεύγματα  των  Αιγυπτίων  έχουν  μικρό  όγκο.

(θ) Οι Αιγύπτιοι δεν πίστευαν στην μεταθανάτια ζωή

(ι) Υπήρχε ειδείκευση επαγγελμάτων

(ια) Οι πυραμίδες ήταν ναοί των Αιγυπτίων

3. Επιλέξτε το σωστό :

3.1 Στην Αίγυπτο επικρατούσε 

α) δημοκρατία 

β) σοσιαλισμός

 γ) απόλυτη μοναρχία

3.2 Τα δύο βασίλεια ένωσε ο 

α) Ραμσής Β΄

β) Μήνης 

γ) Τουθμωσις Γ΄

3.3 Για 200 χρόνια κυβερνήθηκε από τους 

α) Υξώς 

β) Σύριους 

γ) Εβραίους

3.4 Ο Ακενατών προσπάθησε να επιβάλλει 

α) την πολυθεϊα 

β) το μονοθεϊσμό 

γ) τον πολυθεϊσμό

3.5 Τον 12^ο αιώνα εισέβαλαν 

α) οι χετταίοι 

β) οι λαοί της θάλασσας 

γ) οι Ασσύριοι

3.6 Ο Μ.Αλέξανδρος στέφθηκε φαραώ α) 

στις Θήβες 

β) στην Αλεξάνδρεια 

γ) στη Μέμφιδα

3.7 Αιγυπτιακή θεότητα ήταν 

α) ο Ωρος

 β) οΜαρδουκ

γ) η Ηρα

3.8 Ο Champollion αποκρυπτογράφησε τη στήλη 

α) της Χαττούσας 

β) της Αλεξάνδρειας 

γ) της Ροζέτας

3.9 Αναπτύχθηκε η εμπειρική 

α) άλγεβρα 

β) γεωμετρία 

γ) φυσική

3.10 Οι Αιγύπτιοι ήταν φημισμένοι 

α) γιατροί 

β) ναυτικοί 

γ) μουσικοί